De Nederlandse uitgeverij SWP heeft € 10.000,- schadevergoeding geëist van een basisschooldirecteur en twee websites voor het illegaal verspreiden van een e-book, zo meldde webwereld. De directeur bood via Dropbox een pdf-versie van het boek ‘Van kerndoel tot leerlijn’ aan leden van een LinkedIn-groep. Van deze groep downloadde 120 mensen het boek. SWP wil van al deze downloaders ook geld zien, zij zijn gesommeerd de winkelprijs van het boek te betalen.
Ik vraag me af of deze downloaders wel gedwongen kunnen worden de winkelprijs te betalen. In Nederland bestaat er namelijk een uitzondering op het exclusieve verveelvoudigingsrecht van de maker van een werk: de thuiskopie-exceptie. Deze exceptie geldt ook indien de kopie gemaakt wordt van een illegale bron. De regeling is vastgelegd in artikel 16b en 16c van de Auteurswet (Aw).
Artikel 16b lid 1 Aw bepaalt dat het consumenten is toegestaan om van een werk enkele keren te verveelvoudigen voor eigen gebruik. In het tweede lid van dit artikel zijn boeken echter van deze exceptie uitgezonderd. Voor boeken geldt dat slechts een klein gedeelte mag worden gekopieerd. Een e-book is een boek. Op basis daarvan zou je kunnen concluderen dat een e-book downloaden niet mag.
Artikel 16c lid 1 Aw bepaalt nogmaals dat het consumenten is toegestaan om een werk enkele keren te verveelvoudigen voor eigen gebruik. Daaraan wordt in dat artikel toegevoegd dat de reproductie moet plaatsvinden op een voorwerp dat bestemd is om het werk ten gehore te brengen, te vertonen of weer te geven. Artikel 16c Aw bevat echter geen uitzondering over boeken. Dan zou je kunnen concluderen dat het downloaden van een e-book mag.
Om te kunnen bepalen of het downloaden van complete e-books is toegestaan moet dan de vraag worden beantwoord: onder welk artikel valt het downloaden van e-books?
In de literatuur wordt verdedigd dat het verschil tussen artikel 16b Aw en 16c Aw ligt in de wijze waarop gekopieerd wordt. Artikel 16b Aw heeft betrekking op traditionele wijzen van kopiëren zoals fotokopiëren en overschrijven. Artikel 16c Aw gaat over kopiëren naar elektronische dragers zoals computers, dvd’s of cassettebanden. Er is dus te verdedigen het downloaden van e-books onder artikel 16c Aw.
Een andere lezing van de artikelen zou echter kunnen betekenen dat elektronische kopieën ook onder 16b Aw zouden vallen. Het enige verschil tussen artikel 16b Aw en 16c Aw is dan of de kopie plaatsvindt op een voorwerp dat bestemd is om het werk ten gehore te brengen, te vertonen of weer te geven. Deze lezing zou betekenen dat een illegaal gedownload e-book wel op een laptop, e-reader of tablet mag worden gezet maar dat plaatsing op een usb-stick of externe harde schijf verboden is. Dit onderscheid komt op mij echter enigszins gewrongen over.
Er zijn ook andere aanwijzingen in de wet te vinden dat het downloaden van hele e-books onrechtmatig is. Het feit dat in artikel 16b lid 2 Aw hele boeken kopiëren is uitgezonderd van de thuiskopie-exceptie lijkt er immers op te duiden dat de wetgever in ieder geval de bedoeling had om dit buiten de thuiskopie-exceptie te laten vallen.
Daar komt nog eens bij dat artikel 16c lid 2 Aw bepaalt dat voor het maken van een elektronische thuiskopie men een billijke vergoeding aan rechthebbenden verschuldigd is. Deze billijke vergoeding wordt middels een heffing op lege dragers opgehaald (lege cd-r’s, lege cassettebanden) en via collectieve beheersorganisaties uitgekeerd aan de rechthebbenden. Deze vergoeding wordt echter weer niet uitgekeerd aan schrijvers van boeken. Bovendien wordt deze vergoeding niet geheven op e-readers. Op basis hiervan zou je kunnen verdedigen dat het downloaden van hele e-books niet onder de thuiskopie regeling valt en dus onrechtmatig is.
Een echte oplossing is er echter nog niet, voor zover ik weet bestaat er geen gezaghebbende uitspraak over deze kwestie. Er gloort echter hoop: hoewel een deel van de downloaders van het boek ‘Van kerndoel tot leerlijn’ de winkelprijs alsnog aan SWP heeft betaald, weigert de rest te betalen. Wie weet kan de rechter zich binnenkort buigen over het downloaden van e-books.
Joeri
De Digitale Samenleving 